قهوه عربیکا

قهوه یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های جهان است و در بین انواع مختلف آن، قهوه عربیکا از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این قهوه به دلیل کیفیت بالا، طعم متعادل و عطر غنی‌اش در سراسر دنیا طرفداران زیادی دارد. قهوه عربیکا بیش از دو سوم از تولید جهانی قهوه را شامل می‌شود و پایه اصلی بسیاری از قهوه‌های ترکیبی و تخصصی است.

 

 

تاریخچه قهوه عربیکا: از کشف تا گسترش جهانی

قهوه عربیکا (Coffea arabica) قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین گونه قهوه در جهان است و قدمت آن به بیش از هزار سال پیش بازمی‌گردد. این قهوه ابتدا در ارتفاعات جنوب غربی اتیوپی به‌صورت خودرو رشد می‌کرد و بعدها به دلیل کیفیت بالا، عطر و طعم منحصربه‌فردش به نقاط مختلف دنیا گسترش یافت.

 

آغاز کشت تجاری در یمن

اگرچه قهوه عربیکا در اتیوپی کشف شد، اما یمن نخستین کشوری بود که کشت تجاری آن را آغاز کرد. در قرن ۱۵ میلادی، صوفیان یمنی از قهوه به‌عنوان نوشیدنی‌ای برای افزایش تمرکز در عبادات شبانه استفاده می‌کردند. با توجه به محبوبیت این نوشیدنی، یمنی‌ها کشت عربیکا را در مناطق کوهستانی خود آغاز کردند.

طی قرن‌های ۱۵ و ۱۶، یمن به تنها صادرکننده قهوه عربیکا تبدیل شد و دانه‌های قهوه از طریق بندر موخا به خاورمیانه، شمال آفریقا، ترکیه و اروپا صادر می‌شدند. به همین دلیل، در آن دوران قهوه عربیکا به نام “قهوه موکا” نیز شناخته می‌شد.

انحصار عربی و انتقال قهوه به سایر نقاط جهان

اعراب برای حفظ انحصار خود بر تجارت قهوه عربیکا، قوانینی سخت‌گیرانه وضع کردند تا از خروج دانه‌های زنده از یمن جلوگیری شود. اما این انحصار زیاد دوام نیاورد و در قرن ۱۷ میلادی، هلندی‌ها موفق شدند دانه‌های جوانه‌زن قهوه را به مستعمرات خود در جاوه (اندونزی) منتقل کنند. این رویداد نقطه عطفی در تاریخ قهوه عربیکا بود، زیرا برای اولین بار کشت این گیاه از یمن خارج شد.

گسترش قهوه عربیکا در قرن ۱۸ و ۱۹

پس از هلندی‌ها، دیگر قدرت‌های استعماری نیز به کشت قهوه عربیکا علاقه‌مند شدند.

فرانسوی ها در سال ۱۷۲۳، یک گیاه قهوه عربیکا را به مستعمره خود، مارتینیک در دریای کارائیب منتقل نمودند. این گیاه منشأ مزارع قهوه در کارائیب و آمریکای مرکزی شد.

پرتغالی ها در اواخر قرن ۱۸، قهوه عربیکا را به برزیل بردند. در آن زمان، برزیل به‌سرعت به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان قهوه عربیکا تبدیل شد.

اسپانیایی ها نیز کشت قهوه عربیکا را در کوبا، کلمبیا و آمریکای مرکزی توسعه دادند.

در این دوران، تقاضا برای قهوه عربیکا در اروپا و آمریکای شمالی افزایش یافت و مزارع بزرگی در مستعمرات استعماری ایجاد شد. در بسیاری از این کشورها، از بردگان آفریقایی برای کار در مزارع قهوه استفاده می‌شد.

برزیل، قطب تولید قهوه عربیکا

در قرن ۱۹، برزیل به بزرگ‌ترین تولیدکننده قهوه عربیکا در جهان تبدیل شد. دولت برزیل با ارائه زمین‌های کشاورزی به مهاجران، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل و ایجاد بنادر صادراتی، به گسترش مزارع قهوه کمک کرد. در این دوره، صادرات قهوه عربیکا از برزیل به سایر نقاط جهان افزایش چشمگیری یافت.

تحولات قرن ۲۰ و ۲۱

در قرن ۲۰، پیشرفت‌های کشاورزی و توسعه روش‌های مدرن فرآوری، باعث بهبود کیفیت و افزایش تولید قهوه عربیکا شد. همچنین، سازمان بین‌المللی قهوه (ICO) در سال ۱۹۶۳ تأسیس شد تا به تنظیم بازار قهوه و حمایت از تولیدکنندگان کوچک کمک کند.

در قرن ۲۱، با رشد صنعت قهوه‌های تخصصی (Specialty Coffee)، تقاضا برای گونه‌های باکیفیت عربیکا افزایش یافت. امروزه، کشورهایی مانند کلمبیا، اتیوپی، هندوراس و کاستاریکا نقش مهمی در تولید قهوه عربیکا دارند.

 

تاریخ قهوه عربیکا نشان‌دهنده مسیری طولانی از انحصار، استعمار و جهانی‌سازی است. امروزه، این قهوه یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی جهان است و همچنان به دلیل عطر و طعم بی‌نظیر خود، محبوبیت بالایی دارد.

 

 

شرایط آب و هوایی جهت رشد قهوه عربیکا

درخت قهوه عربیکا بسیار حساس است و برای رشد مطلوب، نیازمند شرایط خاصی از نظر دما، ارتفاع، خاک و میزان بارندگی است. این گیاه در مناطقی با آب‌وهوای استوایی و نیمه‌استوایی بهتر رشد می‌کند.

شرایط ایده‌آل برای رشد قهوه عربیکا:

ارتفاع: بین ۶۰۰ تا ۲۲۰۰ متر از سطح دریا (هرچه ارتفاع بیشتر باشد، طعم قهوه پیچیده‌تر خواهد بود).

دمای مطلوب: بین ۱۵ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد (در دماهای بالاتر از ۳۰ درجه سانتی‌گراد، کیفیت دانه‌ها کاهش می‌یابد).

بارندگی: سالانه بین ۱۲۰۰ تا ۲۲۰۰ میلی‌متر (رطوبت کافی برای رشد گیاه ضروری است).

خاک: خاک غنی از مواد معدنی، دارای زهکشی مناسب و pH بین ۶ تا ۶.۵.

این شرایط معمولاً در کشورهای واقع در کمربند قهوه (Coffee Belt) مانند برزیل، کلمبیا، اتیوپی و کنیا یافت می‌شود.

 

 

زیرگونه‌های قهوه عربیکا

قهوه عربیکا دارای چندین زیرگونه است که هرکدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی از نظر طعم، عطر و میزان تولید دارند. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• تیپیکا (Typica): یکی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین گونه‌های عربیکا با طعم شیرین و اسیدیته متعادل.
• بوربون (Bourbon): گونه‌ای خوش‌طعم با اسیدیته ملایم و رایحه‌ای شیرین که در کشورهای آمریکای لاتین کشت می‌شود.
• گیشا (Geisha): معروف به یکی از گران‌ترین و خاص‌ترین انواع قهوه، با طعمی پیچیده، رایحه گل‌یاس و میوه‌ای.
• کاتورا (Caturra) و کاتوای (Catuai): گونه‌هایی پربازده که بیشتر در برزیل و کلمبیا کشت می‌شوند.
• اس‌ال ۲۸ (SL28): نوعی قهوه مقاوم در برابر خشکسالی که در آفریقا، به‌ویژه در کنیا، کشت می‌شود.

 

 

شکل ظاهری قهوه عربیکا

دانه‌های قهوه عربیکا دارای ویژگی‌های ظاهری خاصی هستند که آن‌ها را از سایر گونه‌ها متمایز می‌کند:

• شکل: بیضی و کشیده‌تر نسبت به دانه‌های روبوستا.
• شکاف وسط دانه: دارای انحنای “S” شکل.
• اندازه: معمولاً کوچک‌تر و سبک‌تر از دانه‌های روبوستا.
• رنگ: دانه‌های خام آن به رنگ سبز متمایل به آبی هستند.

 

 

میزان کافئین قهوه عربیکا

یکی از تفاوت‌های اساسی بین عربیکا و روبوستا، میزان کافئین آن‌هاست. قهوه عربیکا حدود ۱.۲ تا ۱.۵ درصد کافئین دارد که تقریباً نصف میزان کافئین موجود در دانه‌های روبوستا است. میزان کمتر کافئین باعث می‌شود قهوه عربیکا طعم ملایم‌تر، تلخی کمتر و رایحه‌ای لطیف‌تر داشته باشد. افرادی که به کافئین حساسیت دارند یا طعم ملایم‌تری را ترجیح می‌دهند، معمولاً به سمت عربیکا گرایش دارند.

 

 

بزرگترین تولیدکنندگان قهوه عربیکا

بزرگترین تولیدکنندگان قهوه عربیکا به شرح زیر هستند:

برزیل

• میزان تولید: سالانه حدود ۲۵ تا ۳۰ میلیون خرما (۳۵% از تولید جهانی).
• ویژگی‌ها: طعم ملایم و کمی شیرین. مناطق اصلی: میناس ژرایس، سائو پائولو.

کلمبیا

• میزان تولید: حدود ۱۳ تا ۱۵ میلیون خرما (۱۰-۱۲% از تولید جهانی).
• ویژگی‌ها: طعم ملایم، اسیدیته بالا، نت‌های میوه‌ای. مناطق اصلی: کوندینامارکا، ناریو.

اتیوپی

• میزان تولید: حدود ۶ تا ۷ میلیون خرما (۵% از تولید جهانی).
• ویژگی‌ها: عطر و طعم‌های میوه‌ای و گل‌فام. مناطق اصلی: سیدامو، هراز.

هند

• میزان تولید: حدود ۴ تا ۵ میلیون خرما (۳-۴% از تولید جهانی).
• ویژگی‌ها: طعم خاص “مونسانو” با نت‌های زمینی و شکلاتی. مناطق اصلی: کرالا، کارناتاکا.

مکزیک

• میزان تولید: حدود ۴ میلیون خرما (۲-۳% از تولید جهانی).
• ویژگی‌ها: طعم ملایم با اسیدیته متوسط و نت‌های شکلاتی. مناطق اصلی: چیاپاس، واراکروز.

این کشورها بزرگترین تولیدکنندگان قهوه عربیکا در جهان هستند و سهم عمده‌ای از بازار جهانی را تأمین می‌کنند.

 

 

قیمت قهوه عربیکا

قهوه عربیکا معمولاً گران‌تر از روبوستا است. دلایل این موضوع شامل:

• شرایط سخت‌تر برای کشت و پرورش (حساسیت بیشتر به آفات و بیماری‌ها).
• فرآوری پیچیده‌تر و زمان‌برتر.
• کیفیت بالاتر و تقاضای زیاد در بازار جهانی.
• قیمت نهایی قهوه عربیکا بسته به نوع دانه، منطقه کشت، روش پردازش و برند تجاری متفاوت است.

 

 

چرا قهوه عربیکا بنوشیم؟

• ۱. طعم و عطر بی‌نظیر: عربیکا دارای اسیدیته ملایم، شیرینی طبیعی و طعمی پیچیده است.
• ۲. کافئین کمتر: برای کسانی که مصرف کم‌تر کافئین را ترجیح می‌دهند، عربیکا گزینه‌ای عالی است.
• ۳. خواص آنتی‌اکسیدانی: سرشار از ترکیبات مفید برای سلامت قلب و مغز.
• ۴. تنوع بالا: از گونه‌های کلاسیک تا طعم‌های خاص مانند گیشا، امکان انتخاب متنوعی را فراهم می‌کند.
• ۵. قابلیت مصرف در روش‌های مختلف دم‌آوری: از اسپرسو تا قهوه دمی، بافت و طعم عالی دارد.

اگر به دنبال تجربه‌ای لطیف، معطر و منحصربه‌فرد هستید، قهوه عربیکا بهترین انتخاب شما خواهد بود!